Here naverokê

Mafên kesên LGBT li Tirkiyeyê

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
(Ji Mafên kesên LGBT li Tirkiyê hat beralîkirin)
“Gay Pride“ li Stembolê di sala 2008an

Kesên lezbiyen, gey, bîseksuel û transgender (LGBT) li Tirkiyeyê bi kêşeyên hiqûqî re rû bi rû ne ku niştecihên ne LGBT rastî wan nayin. Mafên kolektîva LGBT yên Tirkiyeyê li gorî gelek welatên din ên ku piraniya wan misilman in, bi pêşkeftî tê dîtin.

Di sala 1858an de Împeratoriya Osmanî - ya ku beriya Komara Tirkiyeyê ya îroyîn bû - zagonek nû ya cezayê pejirand, ku êdî tu maddeyên eşkere yên ku homoseksueliyê sûcdar dikin, tunebû. Qanûna Cezayê ya Osmanî ya 1858an bi giranî di bin bandora Qanûna Napoleonî de bû, wekî beşek ji reformên berfirehtir ên serdema Tanzîmatê.[1]  Li gorî Peymana Jenevê ji sala 1951ê û vir ve LGBT mafê penaberiyê li Tirkiyeyê heye [2], lê ji bo hevzayendan heman parastinên qanûnî ji bo hevjînên heteroseksuel nayên dayîn. Ji sala 1988an û vir ve destûr tê dayîn ku mirovên transgender zayenda xwe ya qanûnî biguherînin. Tevî ku parastina cihêkariyê ya di derbarê meyla zayendî û nasnameya zayendî an îfadeyê de bi qanûnî hate nîqaşkirin, lê hêj nehatiye qanûnkirin.

Dîrok

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Istanbul Pride a sala 2013, li qada İstiklalê
Istanbul Pride li qada Taksîmê

Di salên 1980an de, hikûmeta neteweyî, çi bi awayekî demokratîk hatibe hilbijartin an jî di encama derbeyekê de, li dijî hebûna civakeke LGBT ya xuya bû, nemaze di çarçoveya siyasî de.

Di salên 1980an de hin kesên homoseksûel ên eşkere karîbûn serketî bin.Murathan Mungan di tevahiya jiyana xwe ya pîşeyî de wekî helbestvan û nivîskarek serfiraz eşkere homoseksûel bû. Lêbelê, gelek mêrên hevzayend û bîseksuel ên ku di vê serdemê de jiyane, ji hingê ve di hevpeyivînan de gotine ku ew ji hêla helwestên civakî û siyaseta hikûmetê ve têne zext kirin ku di derheqê nasnameya xwe ya zayendî de bimînin.[3]

Di salên 1980an de, Partiya Keskan a Radîkal Demokrat piştgirî da mafên hevzayendan, di nav vê yekê de xebata komek mirovên transgender ji bo protestokirina tundiya polîsan jî hebû.  Dîsa heta salên 1990î gelek endamên civaka LGBT li Tirkiyeyê ji bo mafên xwe yên mirovî dest bi rêxistinbûnê kirin.

Di sala 1993 de, Lambda Istanbul ji bo kampanyaya li ser navê mafên kolektîva LGBT li Tirkiyê hate damezrandin. Di sala 1994an de, Partiya Azadî û Hevgirtinê cihêkariya li ser bingeha meyla zayendî û nasnameya zayendî di nava partiyê de qedexe kir û Demet Demir, ku dengê pêşeng ê civakê ye,[4] destnîşan kir ku bi serkeftî bibe namzetê yekem transgender ji bo hilbijartinên meclîsên herêmî li Stembolê.

Di sala 1993an de, destûr ji organîzatoran re ji bo lidarxistina defîleya serbilindiya LGBT nehat girtin.  Di salên 1995 û 1996an de ji bo festîvala fîlmên LGBT û konferansa akademîk jî dijberiya bi heman rengî ji aliyê hikûmetê ve hatibû nîşandan. Karbidestên hikûmetê qanûnên nezelal ên ku ji bo parastina exlaqê giştî hatine çêkirin wekî hincet ji bo redkirina destûrdayîna van bûyerên giştî destnîşan kirin.

Di sala 1996an de Dadgeha Bilind bi hinceta ku hevzayendî "bêexlaqî ye" biryara dadgeheke jêrîn betal kir û zarokek ji dayika wê ya lezbiyen derxist.[5]

Di salên 1990î de, di raporên İHD (Komeleya Mafên Mirovan a Tirkiyeyê) û rêxistinên mafên mirovan ên navneteweyî yên weke Rêxistina Efûyê ya Navneteweyî de, hat gotin ku kesên transgender gelek caran ji aliyê polîsan ve rastî tacîz û lêdanê hatine. Di gotarekê de jî hate gotin ku polîs agir berdan xaniyekê ku tê de gelek kesên transgender lê dijîn.[6]

Raporên tacîz û şîdeta li dijî kesên LGBT hîn jî di sedsala bîst û yekê de diqewimin. Di 2008an de, xwendekarekî kurd-tirk yê hevzayend, Ahmet Yıldız, li derveyê kafeyekê ji aliyê bavê xwe ve hat gulebarankirin û piştre li nexweşxaneyê mir.[7][8]  Civaknasan vê yekê wekî yekem kuştina namûsê ya homoseksûelan a Tirkiyê bi nav kirin.killing.[9][10]  Xwestina dewleta Tirk a ku bikeve nava Yekîtiya Ewropayê, hin zext li hikûmetê kir ku bi fermî mafên kesên LGBT qebûl bike. Rapora pêşketina Tirkiyeyê ya ji bo endambûna Yekîtiya Ewropayê ya di 14ê cotmeha 2009an de, Komîsyona Ewropî ji bo berfirehkirinê wiha nivîsand:[11]

Çarçoveya qanûnî bi têra xwe bi qaîdeyên YEyê re li hev nayê...

Homofobî bûye sedema şîdeta fîzîkî û zayendî. Kuştina gelek transseksuel û transvestitan pêşveçûnek xemgîn e. Dadgeh ji bo sûcdarên li dijî transseksuel û transvestitan prensîba 'provakasyona neheq' sepand.

Tirkiye bû yekem welatê ku piraniya wan misilman in ku tê de meşa serbilindiya hevzayendan hat lidarxistin.[12]  Li Stembolê (ji sala 2003an ve) û li Enqereyê (ji sala 2008an ve) her sal meşên hevzayendan bi hejmareke zêde tê lidarxistin.  Meşa serbilindiya hevzayendan li Stembolê di sala 2003an de bi 30 kesî dest pê kir û di sala 2010an de gihîste 5 hezaran. Di sala 2011 û 2012an de pêşandanên şanaziyê zêdetirî 15.000 beşdar bûn.

Di 30ê hezîrana 2013an de, defîleya serbilindiyê ya Stembolê (Gay Pride) nêzîkî 100.000 kes beşdar bû.[13] Xwepêşander tevlî xwepêşanderên Parka Gezî bûn, ku 2013 Stenbol Pride bû mezintirîn çalakiya serbilindiyê ya ku heya niha li Tirkiyeyê hatiye lidarxistin.[14]  Serbilindiya Stembolê ya 2014-an zêdetirî 100,000 kes kişand. Meşên serbilindiyê yên salên 2015, 2016, 2017 û 2018'an ji aliyê rayedarên herêmî ve hatin qedexekirin û beşdar bi êrîşên polîsan re rû bi rû man. Di hezîrana 2013an de yekem Serbilindiya Îzmîrê bi 2000 beşdaran pêk hat.[15]  Di 3ê hezîrana 2018an de, 6emîn Dewreya Serbilindî ya Îzmîrê bi awayekî aştiyane bi beşdariya zêdetirî 50,000 pêk hat.[16] Şanaziyeke din jî li Antalyayê pêk hat.[17] Siyasetmedarên partiya sereke ya mixalefetê CHP û partiyeke din a mixalefetê BDP jî piştgirî dan xwepêşandanê. [18] Meşa serbilindiyê ya li Stembolê ne ji şaredarî û ne jî ji hikûmetê nayê piştgirî kirin.[19][20]

Di sala 2009an de hakemê futbolê yê amator Halil İbrahim Dinçdağ wek hevzayend derket û piştre ji hakemê maçên futbolê hat qedexekirin. Di kanûna 2015an de Federasyona Futbolê ya Tirkiyeyê ji ber ku Dinçdağ ji kar dûr xistibû, mecbûr ma 23 hezar lîre tazmînat bide Dinçdağ.[21]

Di 21'ê Îlona 2011'an de Wezîra Malbat û Polîtîkayên Civakî Fatma Şahîn bi rêxistineke LGBT'yî re hevdîtin pêk anîbû. Wê got ku hikûmet dê bi rêxistinên LGBT re bi awayekî aktîv bixebite.  Wê pêşniyarek ji bo qebûlkirina kesên LGBT di makezagona nû ya ku Meclîs plan dikir di sala pêş de amade bike pêşkêş kir. Wê bang li parlementeran kir ku pêşnûmeyê bi erênî binirxînin. Wê destnîşan kir ku "eger azadî û wekhevî ji bo her kesî be, divê cudakariya meyla zayendî ji holê bê rakirin û mafên van welatiyên LGBT bên naskirin."[22]

Di 9 Çile 2012 de, qunciknivîsê bi navê Serdar Arseven di rojnameyeke îslamî ya bi navê Yeni Akit de gotarek nivîsand û tê de kesên LGBT wek „pûşt” bi nav kir.  Dadgeha Cezayê Giran ji ber gotinên nefretê 4 hezar TL cezayê pere li Yenî Akît û 2 hezar TL ceza li Serdar Arseven birî.[23]

Di gulana 2012 de, BDPê ji nivîskarên destûra nû ya Tirkiyeyê xwest ku zewaca hevzayendan di wê destûrê de cih bigire.  Ew ji aliyê mezintirîn partiya di Parlamena Tirkiyeyê de, AKP, û partiyeke mixalefetê, MHP, hat redkirin, di heman demê de ji aliyê partiya sereke ya mixalefetê, CHP, hat piştgirîkirin.[24][25]

Di 29ê gulana 2013an de, pêşnûmeya lêkolînê ya parlamenê ya derbarê mafên LGBT li Tirkiyê hat pêşniyarkirin û li parlamena Tirkiyeyê hat gotûbêjkirin.Tevî piştgirîya BDPê ya alîgirê kurdan, laîkperest CHP û bêalîbûna partiya neteweperest a tirk MHPê jî, pêşnûme bi dengên partiya desthilatdar AKPê hat redkirin.Parlamenterê AKP'ê Turkan Dagoglu, gotarên zanistî yên li ser hevzayendî ku di sala 1974'an de li DYA'yê hatin weşandin, anî ziman û got, "Homzayendîtî anormaliyek e. Divê destûr neyê dayîn zewacên hevzayendan. Ev yek dibe sedema xerabûna civakê."  Parlamentera CHP'ê Binnaz Toprak ji bo pirsa lêkolînê got, "Di salên 1970'yî de zanyaran digotin mirovên reşik bi qasî spîyên li DYE'yê jîr nînin. Ji ber vê yekê zanista îroyîn dîtinên wê demê qebûl nake. Divê li gotinên we destûr nebê dayîn."[26]

Di 12ê tebaxa 2013an de, Komîsyona Lihevkirina Destûra Bingehîn, ku destûreke nû ya Komarê amade dikir û ji çar partiyên sereke yên parlamenê ku Kurd, laîk, îslamîst û netewperest di nav wan de bûn, pêk dihat, qebûl kir ku parastina destûrî li hember cudaxwaziyê ji bo kesên LGBT peyda bike. [27] Pêşnûme paşê hat betal kirin.[28]

Di 17'ê tîrmeha 2014'an de Dadgeha Bilind a Tirkiyeyê biryar da ku binavkirina homoseksûelan wekî "pûst" tê wateya axaftinên nefretê.[29]

Di mijdara 2016an de Tirkiye, ligel Gurcistan, Îsraêl, Japon, Mongolya, Nepal, Filîpîn, Koreya Başûr, Srî Lanka, Taylenda, Tîmora Rojhilat û Viyetnam, welatên tenê yên Asyayî yên di Neteweyên Yekbûyî de bûn ku dengê erê ji bo tayînkirina pisporekî serbixwe dan, da ku hişyariya cihêkariyê bo civaka LGBT bilind bike û rêyên rast ji bo parastina wan bibîne.[30]

Di hezîrana 2018an de, balyozxaneya Tirkiyê ligel balyozên 51 welatan nameyek vekirî ya piştgirîkirina mafên LGBT li Polonyayê îmze kirin.[31]

Qanûnîbûna têkiliyên hevzayendî

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
X Large Gay Club li Stembolê
Pride li Îzmîr a sala 2014

Aktîvîteyên zayendî ya homoseksûel a di navbera mezinan de di jiyana taybet de li Tirkiyeyê sûc nîne.Di zagona tawanan de her weha li ser "pêşangehparêziya gelemperî", û "sûcên li dijî exlaqê giştî" hene ku dikarin ji bo tacîzkirina mirovên homoseksûel û transgender werin bikar anîn, fermo di hin deveran de bi rengekî nezelal qedexe hene. Ji bajarok û bajarokan re hin rê tê dayîn ku qanûnên herêmî derxînin ji bo parastina 'exlaqê giştî'.

Naskirina têkiliyên hevzayendî

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Tirkiye zewacên hevzayendan, bihevrebûna sivîl û feydeyên hevpariya navxweyî nas nake.

Xizmeta leşkerî

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Li Tirkiyê, leşkeriya mecbûrî ji bo hemû hemwelatiyên tirk ên mêr ên di navbera 18 û 41 salî de derbas dibe. Lê belê, artêşa tirk bi awayekî eşkere cihêkariyê li hevzayendan dike û wan ji leşkeriyê qedexe dike. Di heman demê de, Tirkiye – bi binpêkirina erkên xwe yên li gorî Peymana Mafên Mirovan a Ewropayê – redkirina xizmeta leşkeriyê qebûl nake.[32] Di şûna wê de, divê hin dijber xwe wekî "nexweş" bidin nasîn - û bi muayeneyên ku Çavdêriya Mafên Mirovan jê re dibêje "heqaret û biçûkxistinê" rast tên da ku homoseksueliya xwe "îsbat bikin".[33][34]

Di cotmeha 2009an de di rapora Komîsyona Yekîtiya Ewropayê ya li ser Berfirehbûnê de wiha hat gotin: "Hêzên çekdar ên Tirkiyeyê xwedî rêziknameya tenduristiyê ye ku homoseksûeliyê wekî nexweşiyek 'psîkoseksuel' pênase dike û homoseksûelan ji bo leşkeriyê neguncav dide nasîn. Leşkerên ku hevzayendîtiya xwe eşkere dikin, neçar in ku delîlên wênegiriyê bidin.  Jimarek hindik neçar mabûn ku bi muayeneyên bijîjkî yên biçûkxistinê re derbas bibin.”[11]

Di mijdara 2015’an de, Hêzên Çekdar ên Tirk xala ku gotibû divê kesên leşkeran bişopînin divê homoseksûeliya xwe “îspat bikin” rakirin.  Pêşnûmekar dikarin biryar bidin ku zayendiya xwe bi devkî eşkere bikin û di dema muayeneya bijîjkî de 'raporek neguncan' bistînin ku wan ji karûbarê dûr dixe. An jî heke doktorê leşkerî razî bibe ku 'raporekê guncayî' bide wan û ew ji leşkeriyê neçar bike, divê ew salek bi tu awayî meyldariya xwe eşkere nekin. Kesên ku homoseksueliya xwe eşkere dikin û 'raporek neguncayî' werdigirin, dibe ku di pêşerojê de di jiyana giştî de rastî cûdakariyê werin ji ber ku qeydên artêşê yên homoseksuelan di prosesa pêşnûmeyê de bûye sedema çend bûyerên eşkerekirina gelemperî.[35] Homoseksuelî di çarçoveya Qanûna Disîplînê ya Hêzên Çekdar ên Tirk de ji bo efserên wezîfedar, nefermî û xwendekarên leşkerî kare bibe hinceta dersînorkirinê.[36]

Piştgiriya qebûlkirinê di nav artêşê de gelekî biçûk e;  di lêkolîneke sala 2015an de ji 1300 efseran hat pirsîn: "Gelo divê destûr bê dayîn ku homoseksuel di artêşê de xizmetê bikin", û ji sedî 96,3% bersiva neyînî dan.[35]

Parastina cudakariyê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Peykerê Zeki Müren

Hîn li Tirkiyeyê qanûnên ku LGBTiyan ji cihêkariyê di kar, perwerde, xanî, lênêrîna tenduristiyê û derên giştî de biparêzin, tune ne. Di cotmeha 2009 de rapora Komîsyona YE ya li ser Berfirehbûnê wiha got:[11]

Gelek bûyerên cihêkariyê li cihê kar hene, ku xebatkarên LGBT ji ber meyla xwe ya zayendî ji kar hatine derxistin. Hin xalên Qanûna Cezayê ya Tirk ên li ser 'pêşangehparêziya giştî' û 'sûcên li dijî exlaqê giştî' ji bo cihêkariya li hemberî LGBT'iyan tên bikaranîn. Zagona Sûcdaran gelek caran ji bo cezakirina kesên transgender tê bikaranîn.

Di sala 2011an de, Öykü Evren Özen, jineke transgender a ji parêzgeha Bûrsayê ya li bakurê rojavayê welêt, bû berendama parlamenteriyê ji partiya sereke ya mixalefetê, Partiya Gel a Komarî, ango CHP. Di hilbijartinên giştî de ew yekem parlamentera transgender a Tirkiyê bû.[37]

Mixalefeta sereke, CHP, di 14 Sibat 2013 de mafên homoseksûelan ji parlamena Tirkiyê re pêşniyar kir.[38]

Lezbiyen, hevzayend, bîseksuel û transgender (LGBT) îro li Tirkiyeyê di nav penaxwaz û penaberên herî mexdur de ne.[39]  Li Tirkiyeyê ji ber hestên dij-penaberî û dij-LGBT yên aktorên dewletê û raya giştî, gihandina maf û xizmetên wan bi sînor e.[40]

Di tebaxa 2013an de, çar partiyên siyasî yên sereke yên di parlamenê de ku Kurd, laîk, kevneperest û neteweperest jî di nav de ne, li hev kirin ku parastina destûrî li dijî cihêkariyê ji bo kesên LGBT peyda bikin.[27]  Paşê ji ber nelihevkirina mijarên din ên di pêşnûmeya makezagona nû de pêşnûme hat betalkirin.[28]

Çalakvanê tirk Can Çavuşoglu wek yekem namzedê şaredariya Tirkiyê yê homoseksûel kampanyayek da destpêkirin. Çavuşoglu di hilbijartinên herêmî yên adara 2014an de li herêma Behra Reş, bajaroka Bulancak a Gîresûnê ku nêzî 60 hezar kes lê dijîn, xwe namzed nîşan da.[41]

Di sibata 2015’an de mixalefeta sereke CHP’ê pêşnûmeqanûnek ji bo qedexekirina cihêkariya li ser bingeha meyla zayendî û nasnameya zayendî ya di sektorên giştî û yên taybet de amade kir.  Di pêşnûmeqanûnê de ji bo leşkerkirin, mûçe, terfî, ji kar avêtinê û di Qanûna Disîplînê ya Hêzên Çekdar ên Tirk de reformên wekhev tên xwestin, ku dê bihêle endamên artêşê jî bi eşkereyî xizmetê bikin.[42]

Di sala 2015’an de Partiya Demokratîk a Gelan a alîgirên LGBT’ê bi eşkereyî ragihand ku wê namzetên LGBT û Femînîst hebin. Berbijarê çepgir yê Partiya Demokratîk a Gelan (HDP) Bariş Sulu, dibe yekem zilamê hevzayend ên eşkere ku ji bo parlamena Tirkiyê dibe namzed.[43][44]

Di Çileya 2019an de Dadgeha Kar a 34emîn a Stembolê der barê sê zilamên çopê yên ku ji aliyê şaredariyê ve bi îdiaya ku bi yek ji hevkarên xwe re têkiliyeke homoseksuel kirine ji kar hatin avêtin de biryara yekem da.Dadgehê der barê yek ji bersûcên bi navê R.S. de biryar da û destnîşan kir ku peymana wî bi neheqî hatiye betalkirin.  Sê şofêrên kamyonên çopê yên Şaredariya Kagithane ya Stembolê, ji ber ku par hatibû îdiakirin ku bi çopê berhevkarek 27 salî re di nav têkiliya homoseksûel de ne, ji aliyê kardêrê xwe ve ji kar hatin avêtin. Çopberê bi navê M.Ş., ji rayedaran re gotibû ku bi 3 ajokarên kamyonê re "dem bi dem" têkiliya zayendî kiriye.  Ajokarên ku emrê wan di navbera 43 û 51 salî de ne, di nîsana 2018an de doz li şaredarî û taşeronê wê dabûn, bi hinceta ku wan wekî betalkirina peymana xwe bi neheqî binav kir.

34'emîn Dadgeha Kar a Stembolê di 29'ê Çile de der barê yek ji dozgerên bi navê R.S. de biryar da ku peymana wî bi neheqî hatiye betalkirin.  Parêzerê wî ji dadgehê re gotibû ku dozger "tu eleqeya wî bi wê bûyerê re tune ye", parêzerên pargîdaniyê jî îdia kiribûn ku ji kar avêtina wî beşeke "qedexekirina mafdar" e ji ber têkiliya cinsî ya li ser kar.  Ger biryar di pêvajoya îtirazê de jî were pejirandin, dê taşeron neçar bimîne ku dozger vegerîne karê wî yê berê an jî tazmînata wî bide. Rûniştina yek ji du dozên din, ku hîn jî berdewam dikin, di meha Sibatê de hate kirin.[45][46]

Qaîdeyên medyayê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Fîlmên bi temaya LGBT li Tirkiyeyê ne qedexe ne.  Wek mînak Çiyayê Brokeback bêyî sensûra dewletê di sînemayên Tirkiyeyê de hat dîtin.  Her kesê hejdeh salî an mezintir dikaribû bilêtek ji bo temaşekirina fîlmê bikire.

DVD-yên bi temaya LGBT-ê dikarin li Tirkiyê jî bi qanûnî werin firotin, her çend DVD-yên bi naverokên cinsî yên eşkere tenê dikarin ji kesên hejdeh salî an mezintir re werin firotin.

Di sala 2013an de, firoşkarekî tirk bi firotina DVD-yên "bêexlaqî" hat sûcdarkirin, ji ber ku di fîlmên DVDyê de naveroka zayendî ya homoseksûelan hebû. Dadger Mahmut Erdemli ji dadgeha Stembolê vê biryarê betal kir. Wî biryar da ku seksa hevzayendan xwezayî ye, diyar kir ku divê rêz li meyla zayendî ya ferdî were girtin, û mînakên zewacên hevzayendan ên li Ewropa û Amerîka destnîşan kir.[47]

Sînorkirina îfadeyê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Li Tirkiyê mafê herkesî yê ku bi destûrî hatiye parastî ye ku bêyî destûra berê xwenîşandaneke aştiyane li dar bixe, heta ku mijara xwenîşandanê bi qanûnê bi awayekî eşkere qedexe nebe.[48] Tevî ku ti zagonên ku bi awayekî eşkere protestoyên têkildarî LGBT qedexe dikin tune ne jî, meşa serbilindiyê ya Stembolê ya di hezîrana 2015an de, ku bi meha rojiya pîroz a Remezanê re derbas bû, ji hêla Walîtiya Stembolê ve çend demjimêran beriya bûyerê ji ber "fikrên ewlehiyê" hate qedexe kirin. Piştî demekê, di dîroka xwe ya 13 salan de yekem car bi destwerdana polîsan hat girtin.  Defîle sala borî di Remezanê de bê pirsgirêk pêk hatibû.[49] Di sala 2016’an de dîsa hat qedexekirin û ji ber ku beşdaran hewl dan ku mîtîngê li dar bixin, bêyî ku qedexe li ber xwe bidin, hatin girtin. [50] Di sala 2017’an de careke din hate qedexekirin, di sala 2018’an de jî dîsa hate qedexekirin û ji ber ku beşdaran hewl dan ku bêyî ku qedexe li dar bixin, çalakî pêk anîn.  Di sala 2019-an de dîsa hate qedexe kirin. Di sala 2020-an de, ji ber pandemiya COVID-19, bêyî destwerdana fermî serhêl hate girtin.[51]

Di sala 2017an de, li paytext Enqereyê hemû çalakiyên têkildarî mafên LGBT û LGBTyan, bi hinceta "aştî û ewlehiyê" hatin qedexekirin, rayedaran gotibûn ku "pêşangeh"ên bi vî rengî dikarin bibin sedem ku komên cûda yên civakê "bi eşkereyî kîn û dijminatiyê li ber xwe bidin".  li hember hev;  Li aliyê din medyaya nûçeyan diyar kir ku ev qedexe di çarçoveya têkçûna berdewam a azadiyên sivîl li Tirkiyê piştî hewldana derbeya têkçûyî ya sala 2016'an hat.[52]

Li Enqereyê hemû nîqaşên giştî yên têkildarî LGBTI’yê tên qedexekirin.  Di mijdara 2017’an de Walîtiya Enqereyê ya di bin Rewşa Awarte de qedexeya bêdawî li ser çalakiyên gel ên li ser LGBTI’yê ferz kiribû.  Destûra awarte di tîrmeha 2018 de bi dawî bû;  lê dîsa jî qedexe nehat rakirin. Di cotmeha 2018an de, hikûmetê qedexe li ser bûyerên LGBTI-yê bi gelemperî bêyî ku di derheqê tarîxa dawî de agahdarî bide dirêj kir.[53] Di gulana 2019an de, polîsên Enqereyê bi tundî meşa serbilindiyê ya xwendekaran a li Zanîngeha Teknîkî ya Rojhilata Navîn (METU) bi dawî kir.  Li gorî raporeke Rêxistina Efûyê ya Navneteweyî, rayedaran di wê demê de 25 xwendekar girtin.[54][55]

Di hezîrana 2019’an de 17 kes di daxuyaniya çapemeniyê de ji ber qedexeya Prideyê hatibûn binçavkirin.Polîsên Tirk girseya ku li bajarê Îzmîrê ji bo daxuyaniya çapemeniyê ya giştî li ser qedexeya şanazî ya walîtiyê kom bû, belav kir û 17 kes binçav kirin. [56][57]

Walîtiya Mêrsînê di 25'ê Hezîrana 2019'an de li gorî Qanûna Civîn û Xwepêşandanan a Tirkiyeyê "bi armanca parastina aramiya gel û aştiya gel" û „parastina tenduristiya gel, exlaqê giştî û ewlehiya can û malê welatiyan" hemû çalakiyên LGBT'yî yên li parêzgehê ji bo 20 rojan qedexe kir.   Qedexe di 5’emîn Hefteya Rûmetê ya Mêrsînê de ku di navbera 1-7’ê Tîrmehê de bihata lidarxistin ket meriyetê.[58][59][60][61]

Raya giştî

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Li gorî anketa ku di sala 2016’an de ji aliyê Zanîngeha Kadir Has a Stembolê ve hatiye kirin, ji sedî 33’ê mirovan gotiye ku divê LGBT bibin xwedî mafên wekhev.  Ev yek di sala 2020'an de zêde bû û gihîste ji sedî 45. Lêkolîneke din a Zanîngeha Kadir Has a sala 2018'an diyar kir ku ji sedî 55,3 ê mirovan cîranekî homoseksûel naxwazin.  Ev di sala 2019an de daket ji sedî 46,5.[62][63]

Nêzîkatiyên li ser legalîzekirina sendîkayên hevzayendî yên li Tirkiyeyê cuda ne. Anketeke sala 2015'an ji aliyê Ipsos ve hat dîtin ku %27 ji raya giştî ya Tirkiyeyê alîgirê qanûnîkirina zewaca hevzayendan e, lê ji sedî 19 yekîtiyên sivîl tercîh dikin.[64] 25% ji kesên rapirsî li dijî her şêweyek naskirina qanûnî ya ji bo hevzayendan bûn û 29% diyar kirin ku ew nizanin kîjan vebijarkê hilbijêrin.[64]

Li gorî lêkolîna Pew ya 2020’an, %25’ê Tirkan gotine ku divê homoseksuelî ji aliyê civakê ve bê qebûlkirin, %57 jî li dijî wê derketine. Qebûlkirin di nav kesên xwende (%41) ji yên ciwanên tirk (34%) de zêdetir bû.[65]

Şert û mercên jiyanê

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Homoseksûelî li Tirkiyeyê mijareke tabû ye û çanda "kuştina namûsê" di malbatên civaka Tirkiyeyê de tê dîtin. Ev tê vê wateyê ku endamên malvatê (bi gelemperî jin) li ser navê namûsê têne kuştin.Kuştina Ahmet Yıldız, hevzayendekî Kurd-Tirk ê 26 salî yê ji Rihayê, dibe ku mînaka yekem a naskirî ya kuştina namûsê ya bi mêrekî hevzayend re be. [7][8][66] Lêkolînên salên 2007-2009 ku ji aliyê Foruma Tirkiyeya Demokratîk a Almanyayê ve hatine amadekirin, di sala 2007 de 13, di 2008 de 5, di 2009 de jî herî kêm 4 kuştinên têkildarî nasnameya zayendî ya mexdûran nîşan didin.[67]  Di 21ê gulana 2008 ande rêxistina Çavdêriya Mafên Mirovan ku bingeh li New Yorkê ye, raporek bi sernavê "Ji bo Rizgariyê Pêdiviya me bi Qanûnek heye" weşand.[68]  Rapor belge dike ku merivên homoseksuel û transgender çawa bi lêdan, dizî, tacîza polîsan û gefa kuştinê re rû bi rû dimînin.Çavdêriya Mafên Mirovan dît ku, di pir rewşan de, bersîva rayedaran ne bes e, heke ne tune be. [68] Di doza cînayetên nefretê yên li dijî homoseksûelan de, dadgeh şertê "provakasyona giran" û cezayên kêm dikin.[69]

Li Tirkiyeyê pêşdaraziya li hember homoseksuelan di gelek waran de berbelav e.[70][71] Ji ber pêşdaraziyên hevpar ên li hemberî homoseksûelan, ji destpêka salên 2000an vir ve, saziyên îdarî gelek pêkanînên cihêkariyê yên wekî êrîşên polîsan ên li ser barên hevzayendan, girtina komeleyên LGBTI+, serdegirtina malên hevzayendan, kovar û sansurkirina malperan pêk anîne.  Bi heman awayî, di salên 2010-an de, li ser hemî bûyerên LGBT yên li parêzgehan qedexe kirin.[72][73][74] Li gorî lêkolîna KAOS GL, ji sedî 27ê LGBTyên ku nasnameya xwe ya zayendî veneşartibûn, di pêvajoya peywirdarkirinê de di sala 2017an de ji sedî 8, di sala 2018an de ji sedî 11, di sala 2019an de ji sedî 11 hatin cudakirin.  Di lêkolînê de hat diyarkirin ku LGBTyên ku difikirin saziyên serî lê didin alîgir in, ew bêtir meyla xwe didin ku nasnameya xwe ya zayendî veşêrin. Ger serlêder ji kardêran re vebin dê ev rêje zêdetir be.

Rêxistinên mafên sivîl ên LGBT

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Ankara Pride li Kızılay, Enqere ya sala 2012

Rêxistina mafên medenî ya bingehîn a civaka LGBT KAOS GL ye, ku di sala 1994an de li Enqereyê ji hêla xwendekarên di nav wan de Yasemin Öz ve hatiye damezrandin.[75] Li Lambdaistanbul, endamê ILGA-Ewropa, ku di sala 1993 de li Stenbolê hat avakirin, bi sûcdariya ku li dijî exlaqê gelemperiyê tevdigere, doz hat vekirin.[76]  Dozgeriyê destnîşan kir ku nav û çalakiyên wê "li dijî hiqûq û exlaqê ne."  Ew biryar, bi tundî ji aliyê Çavdêriya Mafên Mirovan ve hat rexnekirin, [77] di dawiyê de ji aliyê Dadgeha Bilind a temyîzê ya welêt di 22 Çile 2009 de hat betalkirin.[78]

Di destpêka salên 1990î de, pêşniyarên rêxistinan ji bo hevkariyê ji aliyê Komîsyona Mafên Mirovan a Hikûmetê ve hatin redkirin.  Nîsana 1997, dema ku endamên Lambda Stembolê ji bo Kongreya Neteweyî ya li ser AIDS-ê hatin vexwendin, cara yekem bû ku rêxistinek LGBT ya Tirk di asta hukûmetê de dihat temsîl kirin.  Di destpêka salên 2000î (dehsalan) de, ji bilî Stembol û Enqereyê li bajarên din rêxistinên nû dest pê kirin, wek Komeleya LGBTyî Jiyana Pembe li Enqereyê, Koma Rainbow li Antalyayê û Însiyatîfa LGBTÎ ya Diyarbekirê Piramid li Amedê.

Di sala 1996 de, rêxistineke din a LGBT, LEGATO, wek rêxistinek ji xwendekarên zanîngehên Tirk, derçûn û akademîsyenên Tirk hat damezrandin, ku ofîsa wê ya yekem li Zanîngeha Teknîkî ya Rojhilata Navîn li Enqerê ye.  Rêxistin bi şaxên din re li gelek zanîngehên din û 2000 endamên raporkirî mezinbûna xwe domand.  Di adara 2007an de, xwendekarên LGBT cara yekem wekî klûbek xwendekaran (Gökkuşağı - bi îngilîzî: rainbow) organîze kirin û Club Gökkuşağı bi fermî ji hêla Zanîngeha Bilgi ve hate pejirandin.

Di hezîrana 2003an de, di dîroka Tirkiyeyê de yekem meşa serbilindiya LGBT ya gel, ku ji aliyê Lambdaistanbul ve hatibû organîzekirin, li kolana Îstîklalê hat lidarxistin. Di tîrmeha 2005'an de KAOS GL serî li Wezareta Karên Hundir da û nasnameya qanûnî bi dest xist û bû yekemîn rêxistina LGBT ya li welêt bi statuya qanûnî.  Di Îlona heman salê de ji bo betalkirina vê statuya hiqûqî ji aliyê Walîtiya Enqereyê ve doz hatibû vekirin, lê ev daxwaz ji aliyê dozger ve hatibû redkirin. Di tebaxa 2006an de, meşa hevzayendan a Bursayê ya ji aliyê Koma Rainbow ve hatibû organîzekirin, ji aliyê Walîtiyê ve bi fermî hat pejirandin, ji ber protestoyên mezin ên gel ji aliyê komek rêxistinkirî ya welatiyan ve hat betalkirin.

Rêxistin bi awayekî aktîf beşdarî bernameyên perwerdehiya HIV/AIDS û meşên 1ê Gulanê dibin.

Di îlona 2005an de, Walîtiya Enqereyê KAOS GL tawanbar kir ku "rêxistineke ku li dijî zagon û prensîbên exlaqî ava kiriye."[77] Her wiha di tîrmeha 2006 de hewl da ku komeleya mafên mirovan Pink Life Komeleya LGBT (Pembe Hayat) bigire û ji dozgeran re îdia kir ku komele li dijî "exlaq û avahiya malbatê ye."[77]

Di sala 2006an de, Lambda Istanbul ji avahîya wê hat derxistin ji ber ku xwediyê xanî ji vê yekê ne razî bû ku rêxistin mafên LGBT pêşve dixe.  Di 2008 de, dozek dadgehê ji bo girtina Lambda Istanbulê dest pê kir, û her çend dadgehek jêrîn di destpêkê de biryara girtina komeleyê da, ev biryar ji hêla Dadgeha Destûra Bingehîn a Tirkiyê ve hate betal kirin û Lambda Istanbul vekirî ma.[79]

Di 10'ê hezîrana 2018'an de 6'emîn Serbilindiya Îzmîrê li Alsancakê hat lidarxistin.  Nêzîkî 50,000 endamên LGBT, hevalbend û piştgirên mafên mirovan beşdarî Pride bûn, li kolana beravê Kordonê meşiyan. Li Kıbrıs Şehitleri Avune dest pê kir û li ber Navenda Çandê ya Türkan Saylan qediya.[80]

Di nîsana 2019an de dadgeha Enqereyê qedexeya çalakiyên LGBT yên li paytexta Tirkiyeyê rakir. [81] Hat ragihandin ku koma mafên LGBT+ yên Tirk KAOS GL xwesrtina rakirina qedexeyê kiribû - pistî ku sala borî bi ser neketibû.[82]

Istanbul Pride

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
 Gotara bingehîn: Istanbul Pride
Istanbul Pride a sala 2012
Istanbul Pride a sala 2013, li qada İstiklalê

Stenbol Pride meşeke serbilindiya hevzayendan û xwenîşandana LGBT ye ku her sal li bajarê herî mezin ê Tirkiyê, Stenbolê tê lidarxistin.  Bûyer yekem car di sala 2003 de pêk hat û niha her sal yekşema dawî ya hezîranê an jî yekşema yekem a Tîrmehê, ji bo bidawîbûna hefteya serbilindiya Stenbolê pêk tê.  Nêzîkî 30 kes beşdarî yekemîn Gay Pride Istanbul bûn.  Ev hejmar her sal qat bi qat zêde dibe û di sala 2010an de gihîşte 5000 kesan. Civîna 2011an zêdetirî 10000 kes bala xwe dayê, ji ber vê yekê Gay Pride Istanbul dike meşa herî mezin a cureya xwe di Cîhana Misilman de.[83][84][85][86]

Beşdar beriya ku li tevahiya kolana Îstîklalê bimeşin li Qada Taksîmê li hev kom dibin.  Ev bulvara peyayan a fireh û yek ji girîngtirîn cîhên giştî yên Stenbolê ye, ku pir caran mala cejn û festîvalên herêmî ye. Di 30 Hezîran 2013 de, defîleya serbilindiyê hema hema 100,000 kes kişand.[87][88] Serbilindiya 2014an jî zêdetirî 100,000 kes kişand.[89] Yekîtiya Ewropî pesnê Tirkiyê da ku defîle bê navber bi rê ve çû.[90] Roja Yekşemê 29ê Hezîrana 2015an, Reuters ragihand ku polîsên Tirk bombeyek avê bikar anîne ji bo belavkirina meşa serbilindiya hevzayendan.[91]

Di sala 2016 de, walîtiya Stenbolê cara ewil meşa serbilindiyê bi hincetên ewlekarî û nîzama giştî[92].[93] Lê dîsa jî derdora civata LGBT ev qedexe red dikin, her sal bi sedan kom dibin û rastî gaza rondikrêj û guleyên plastîk tên. Hinek ji beşdaran têne girtin û dîsa têne berdan.[94][95]

Çavkanî

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
  1. ^ Ishtiaq Hussain (15 sibat 2011). "The Tanzimat: Secular Reforms in the Ottoman Empire" (PDF). Faith Matters. Ji orîjînalê di 17 çiriya pêşîn 2016 de hat arşîvkirin (PDF). Roja gihiştinê 5 kanûna pêşîn 2014.
  2. ^ "islam and homosexuality". 11 çiriya paşîn 2015. Ji orîjînalê di 25 çiriya pêşîn 2015 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 2 çiriya paşîn 2015.
  3. ^ "Gay Identities". Qrd.org. Roja gihiştinê 27 îlon 2019.
  4. ^ Martin, Susan Taylor (17 kanûna paşîn 2003). "Floridian: A city comes out". St. Petersburg Times (bi tirkî). Roja gihiştinê 20 tebax 2008.
  5. ^ See report of Kaos GL: Turkey's LGBT History: The 1990s Girêdana arşîvê 24 gulan 2009 li ser Wayback Machine. Retrieved 16 October 2009.
  6. ^ [The Guardian. "Turkey Turns on Its Decadent Past". Owen Bowcott, 1996]
  7. ^ a b Yücel, Deniz (7 îlon 2009). "Ehrenmord in der Türkei: "Jeder soll wissen, ich bin schwul"". Die Tageszeitung: Taz – bi riya www.taz.de.
  8. ^ a b The German Democratic Turkey Forum (DTF) has prepared a report with details on the killing and the subsequent court case; accessed on 31 March 2011.
  9. ^ Bilefsky, Dan (26 çiriya paşîn 2009). "Soul-Searching in Turkey After a Gay Man Is Killed". New York Times. rr. A16. Roja gihiştinê 26 çiriya paşîn 2009.
  10. ^ Nicholas Birch (19 tîrmeh 2008). "Was Ahmet Yildiz the victim of Turkey's first gay honor killing?". The Independent. London. Roja gihiştinê 27 îlon 2008.
  11. ^ a b c "TURKEY 2009 PROGRESS REPORT" (PDF). Roja gihiştinê 18 kanûna paşîn 2021.
  12. ^ "Yahoo". Ji orîjînalê di 13 sibat 2012 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 28 hezîran 2010.
  13. ^ "Gay Pride in Istanbul groot succes". telegraaf.nl. Ji orîjînalê di 28 tîrmeh 2017 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 23 tebax 2015.
  14. ^ "Taksim'deki Onur Yürüyüşü'ne BBC yorumu: Bugüne kadar... – Milliyet Haber". 1 tîrmeh 2013. Ji orîjînalê di 4 çiriya paşîn 2013 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 23 tebax 2015.
  15. ^ "İzmir'de İlk Onur Yürüyüşünde Sokaklar Doldu Taştı". Ji orîjînalê di 10 çiriya paşîn 2014 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 23 tebax 2015.
  16. ^ Networks, Hornet (8 tîrmeh 2018). "It Does Turkish LGBTQ+ People No Favors to Pretend Turkey Is a Homophobic Nightmare". Hornet. Ji orîjînalê di 29 hezîran 2020 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 28 gulan 2022.
  17. ^ "Antalya ve İzmir, Onur Haftası'nı Yürüyüşle Selamlayacak". Siyah Pembe Üçgen İzmir. Ji orîjînalê di 1 tîrmeh 2013 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 23 tebax 2015.
  18. ^ "İstiklal Caddesi 10 bin renk!". NTV. 27 hezîran 2011. Roja gihiştinê 23 tebax 2015.
  19. ^ "ARTS-CULTURE – Istanbul becoming proud of Pride Week". Roja gihiştinê 23 tebax 2015.
  20. ^ "Gay rights in Turkey face uphill battle". Ji orîjînalê di 11 çiriya paşîn 2013 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 19 îlon 2013.
  21. ^ "Gay referee wins Turkey court case". BBC News. 29 kanûna pêşîn 2015.
  22. ^ "LGBT gains recognition from government for first time". Ji orîjînalê di 21 gulan 2015 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 22 îlon 2011.
  23. ^ "Biz Üskül'ü Eleştirdik Davayı Kaos GL Açtı!". Ji orîjînalê di 12 tebax 2014 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 23 tebax 2015.
  24. ^ "Haber 10 – BDP'nin eşcinsel evlilik isteği tartışılıyor". Ji orîjînalê di 30 hezîran 2012 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 23 tebax 2015.
  25. ^ "BDP'nin eşcinsel evlilik isteği tartışılıyor". Ji orîjînalê di 8 kanûna pêşîn 2015 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 23 tebax 2015.
  26. ^ "Tension in Parliament over LGBT Rights" (bi tirkî). Ntvmsnbc. 29 gulan 2013. Roja gihiştinê 29 gulan 2013.
  27. ^ a b "LGBT hakları, 'eşitlik' maddesinin gerekçesinde yer alacak". t24 (bi tirkî). 12 tebax 2013. Ji orîjînalê di 11 kanûna pêşîn 2013 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 13 tebax 2013.
  28. ^ a b "Hopes fade for a new Turkish constitution". Reuters. 18 çiriya paşîn 2013. Roja gihiştinê 7 kanûna pêşîn 2013.
  29. ^ "CONSTITUTIONAL COURT OF TURKEY: REFERRING TO GAYS AS PERVERTS IS HATE SPEECH". LGBTI News Turkey. 17 tîrmeh 2014. Ji orîjînalê di 23 gulan 2019 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 28 gulan 2022.
  30. ^ Anti-LGBTI push at U.N. falls short Erasing 76 Crimes
  31. ^ "Turkey among signatories of open letter supporting LGBT rights in legally-restrictive Poland - Turkey News". Hürriyet Daily News (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 29 hezîran 2021.
  32. ^ "TURKEY: Conscientious objector Mehmet Bal beaten in prison | War Resisters' International". Wri-irg.org. Roja gihiştinê 20 kanûna paşîn 2011.
  33. ^ "Turkey: Homophobic Violence Points to Rights Crisis | Human Rights Watch". Hrw.org. 21 gulan 2008. Ji orîjînalê di 21 çiriya paşîn 2008 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 20 kanûna paşîn 2011.
  34. ^ Azizlerli, Emre (26 adar 2012). "Proving you're gay to the Turkish army". BBC News. Roja gihiştinê 18 gulan 2013.
  35. ^ a b "Gays seeking military exemption in Turkey no longer need to provide visual proof of their homosexuality". 17 çiriya paşîn 2015. Ji orîjînalê di 24 çiriya pêşîn 2017 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 20 çiriya paşîn 2015.
  36. ^ "Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü". www.resmigazete.gov.tr.
  37. ^ "Transsexual activist candidate to main opposition's list for Bursa – POLITICS". Roja gihiştinê 12 çiriya pêşîn 2013.
  38. ^ "Gay rights proposed to Turkish Parliament – POLITICS". Roja gihiştinê 23 tebax 2015.
  39. ^ Unsafe Haven: The Security Challenges Facing Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender Asylum Seekers and Refugees in Turkey Girêdana arşîvê 5 çiriya pêşîn 2011 li ser Wayback Machine, a joint publication of Helsinki Citizens' Assembly – Turkey and ORAM – Organization for Refuge, Asylum & Migration, June 2009
  40. ^ Koçak, Mert (2 kanûna paşîn 2020). "Who is "Queerer" and Deserves Resettlement?: Queer Asylum Seekers and Their Deservingness of Refugee Status in Turkey". Middle East Critique. 29 (1): 29–46. doi:10.1080/19436149.2020.1704506. ISSN 1943-6149. S2CID 213611770.
  41. ^ "Can Cavusoglu wants to be Turkey's first openly gay mayor". globalpost. Roja gihiştinê 14 îlon 2013.
  42. ^ "Turkey's main opposition proposed labor bill for LGBT people". Ji orîjînalê di 19 tebax 2015 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 23 tebax 2015.
  43. ^ "Meet The Pro-Gay, Pro-Women Party Shaking Up Turkish Politics". The Huffington Post. 8 hezîran 2015. Roja gihiştinê 12 gulan 2016.
  44. ^ "Turkey now has its first ever gay parliamentary candidate". The Independent (bi îngilîziya brîtanî). 25 gulan 2015. Roja gihiştinê 12 gulan 2016.
  45. ^ "Turkish man sacked for gay relationship wins legal battle". Ahval. Ji orîjînalê di 12 sibat 2019 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 28 gulan 2022.
  46. ^ "Turkish court issues first verdict in 'gay garbage men case' - Turkey News". Hürriyet Daily News.
  47. ^ "Turkish Court says gay sex is natural in ruling against pornography vendor". LGBTQ Nation. 20 sibat 2013. Roja gihiştinê 23 tebax 2015.
  48. ^ Şablon:Cite act
  49. ^ (www.dw.com), Deutsche Welle. "Tens of thousands take to the streets in Istanbul's Gay Pride parade | DW | 29.06.2014". DW.COM (bi îngilîzî). Roja gihiştinê 21 nîsan 2018.
  50. ^ "Istanbul LGBT march banned over 'security concerns'". www.aljazeera.com. Roja gihiştinê 20 çiriya paşîn 2017.
  51. ^ "28. İstanbul LGBTİ+ Onur Haftası ve 18. Onur Yürüyüşü Basın Açıklaması" [Press Release Regarding the 28th Istanbul LGBTI+ Pride Week and the 18th Pride Parade]. Ji orîjînalê di 1 kanûna pêşîn 2020 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 1 kanûna pêşîn 2020.
  52. ^ "Turkish capital bans LGBT cinema, exhibitions". Reuters. 19 çiriya paşîn 2017. Ji orîjînalê di 15 sibat 2019 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 28 gulan 2022.
  53. ^ "Turkey: End Ankara Ban on LGBTI Events". Human Rights Watch. 14 sibat 2019. Roja gihiştinê 14 sibat 2019.
  54. ^ "Police violently break up student Pride march in Turkey". Gay Star News. 10 gulan 2019. Ji orîjînalê di 7 çiriya paşîn 2020 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 28 gulan 2022.
  55. ^ "A Pride march in Ankara has been violently broken up by police". www.amnesty.org. 10 gulan 2019.
  56. ^ "17 detained during press statement over Pride ban in Turkey's İzmir". Ahval (bi îngilîzî). Ji orîjînalê di 3 tîrmeh 2021 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 28 hezîran 2019.
  57. ^ "7. İzmir LGBTİ+ Onur Yürüyüşü'ne polis saldırısı: 17 gözaltı". Sendika.Org (bi tirkî). Roja gihiştinê 28 hezîran 2019.
  58. ^ "LGBTI+ Events Banned in Mersin - english".
  59. ^ "Mersin'de Onur Haftası yasağı". www.gazeteduvar.com.tr (bi tirkî). 26 hezîran 2019. Roja gihiştinê 17 tîrmeh 2019.
  60. ^ "Turkey's southern province of Mersin bans Pride March". Ahval (bi îngilîzî). Ji orîjînalê di 14 tîrmeh 2019 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 17 tîrmeh 2019.
  61. ^ "Mersin'de Onur Haftası etkinlikleri 'genel ahlak' gerekçesiyle yasaklandı". Diken (bi îngilîziya amerîkî). 26 hezîran 2019. Roja gihiştinê 17 tîrmeh 2019.
  62. ^ "Nearly Half of People Think LGBTI+s Should Have Equal Rights". Roja gihiştinê 13 sibat 2022.
  63. ^ "Public Perceptions of Gender Roles and the Status of Women in Turkey". Ji orîjînalê di 14 kanûna paşîn 2022 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 13 sibat 2022.
  64. ^ a b "Of 23 Countries Surveyed, Majority (65%) in 20 Countries Support Legal Recognition of Same-Sex Unions". Ipsos. 29 adar 2015. Ji orîjînalê di 3 hezîran 2015 de hat arşîvkirin.
  65. ^ "The Global Divide on Homosexuality Persists". Pew Research Center. 25 hezîran 2020. Roja gihiştinê 21 kanûna pêşîn 2020.
  66. ^ Birch, Nicholas (19 tîrmeh 2008). "Was Ahmet Yildiz the victim of Turkey's first gay honour killing?". Independent. London. Roja gihiştinê 20 tebax 2008.
  67. ^ The series can be found under the headline of "Hate Crimes in Turkey"; accessed on 31 March 2011.
  68. ^ a b The report can be accessed at this site of HRW; accessed on 31 March 2011.
  69. ^ Report of the Human Rights Observation and Law Commission on LGBTT Individuals within Kaos GL, dated 27 October 2007. A summarized translation was done by the DTF on this site; accessed on 31 March 2011
  70. ^ "TÜRKİYE'DE CİNSEL YÖNELİM VEYA CİNSİYET KİMLİĞİ TEMELİNDE AYRIMCILIĞIN İZLENMESİ RAPORU" (PDF).
  71. ^ "Targeted by Erdogan, Turkey's LGBT+ community face 'tsunami of hate'". Rûdaw. Roja gihiştinê 23 sibat 2021.
  72. ^ "İstanbul Valiliği: Onur yürüyüşüne izin verilmeyecek". BBC News Türkçe (bi tirkî). 17 hezîran 2016. Roja gihiştinê 5 tebax 2020.
  73. ^ "Onur Yürüyüşü'nde 20 gözaltı". www.gazeteduvar.com.tr (bi tirkî). 22 hezîran 2019. Roja gihiştinê 5 tebax 2020.
  74. ^ "Ankara Valiliği'nden LGBT etkinliklerine yasak". BBC News Türkçe (bi tirkî). 19 çiriya paşîn 2017. Roja gihiştinê 5 tebax 2020.
  75. ^ Tunali, Tan (30 hezîran 2020). "Defending Human Rights in Turkey: Yasemin Öz". Netherlands Helsinki Committee. Roja gihiştinê 7 tebax 2020.
  76. ^ Çakır, Bawer (29 çiriya pêşîn 2009). ""Public Morality" Disturbed by LTGB organization..." bianet. Roja gihiştinê 21 gulan 2020.
  77. ^ a b c Turkey: Court Shows Bias, Dissolves Lambda Istanbul Girêdana arşîvê 13 çiriya paşîn 2008 li ser Wayback Machine, Human Rights Watch, 2 June 2008
  78. ^ "Appeals court says gay rights unit is OK". Hurriyet.com.tr. Roja gihiştinê 20 kanûna paşîn 2011.
  79. ^ "Lambdaistanbul Lezbiyen Gey Biseksüel Travesti Transseksüel Dayanışma Derneği". Lambdaistanbul.org. Ji orîjînalê di 29 kanûna paşîn 2010 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 20 kanûna paşîn 2011.
  80. ^ "6th İzmir Pride Parade: 'We'll Walk Up to Fear'". bianet.org. Roja gihiştinê 12 hezîran 2018.
  81. ^ "In Turkey, Ankara Wakes Up to Court Lifting LGBTI Events Ban". Human Rights Watch. 25 nîsan 2019. Roja gihiştinê 25 nîsan 2019.
  82. ^ "Court lifts ban on LGBT Pride events in Turkey's capital city". Pink News. 20 nîsan 2019. Roja gihiştinê 20 nîsan 2019.
  83. ^ Tahaoğlu, Çicek (27 hezîran 2011). "19. LGBTT Onur Haftası, Onur Yürüyüşü ile Sona Erdi". KAOS GL. Ji orîjînalê di 1 tîrmeh 2011 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 29 hezîran 2011.
  84. ^ "Stonewall'dan Bugüne". KAOS GL. 24 hezîran 2011. Ji orîjînalê di 1 tîrmeh 2011 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 29 hezîran 2011.
  85. ^ "Homosexuals demand rights at Istanbul's Gay Pride March". Hürriyet Daily News. 27 hezîran 2011. Roja gihiştinê 29 hezîran 2011.
  86. ^ "İstiklal Caddesi 10 bin renk! - Genel". ntvmsnbc.com. 1 kanûna paşîn 1970. Roja gihiştinê 26 îlon 2012.
  87. ^ "Gay Pride in Istanbul groot succes - TV | Altijd op de hoogte van het laatste nieuws met Telegraaf.nl [tv]". Telegraaf.nl. Ji orîjînalê di 28 tîrmeh 2017 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 2 çiriya paşîn 2013.
  88. ^ "Taksim'deki Onur Yürüyüşü'ne BBC yorumu: Bugüne kadar... - Milliyet Haber". Dunya.milliyet.com.tr. Ji orîjînalê di 4 çiriya paşîn 2013 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 2 çiriya paşîn 2013.
  89. ^ "100.000 KİŞİ! DİLE KOLAY!". POPKEDİ. Ji orîjînalê di 4 adar 2016 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 11 sibat 2019.
  90. ^ "Turkey 2013" (PDF). Ji orîjînalê (PDF) di 15 çiriya paşîn 2013 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 5 kanûna pêşîn 2013.
  91. ^ "Turkish police use water cannon to disperse gay pride parade - by Mehmet, Caliskan and Yesmin Dikmen". Reuters. in.reuters.com. 28 hezîran 2015. Ji orîjînalê di 25 çiriya paşîn 2020 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 28 hezîran 2015.
  92. ^ "T.C. İstanbul Valiliği - BASIN DUYURUSU". istanbul.gov.tr. Ji orîjînalê di 14 kanûna pêşîn 2018 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 11 sibat 2019.
  93. ^ "Governor's Office bans LGBT Pride March in Istanbul". hurriyet.
  94. ^ "Eleven arrested at Istanbul Pride as march goes ahead despite official ban". The Independent. 2 tîrmeh 2018.
  95. ^ Sheena McKenzie. "Istanbul pride: Hundreds of LGBTI+ campaigners defy ban". CNN.
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Mafên_kesên_LGBT_li_Tirkiyeyê&oldid=1835387" hatiye standin.